Het Dannemeer in het Roegwold van middengroningen
Beste volgers.
Deze natuurblog wil ik wijden aan het Dannemeergebied. Een prachtig stukje Roegwold in het Duurswold van Midden-Groningen waar ik veel actief ben en die ik beschouw als mijn achtertuin. Tijdens de inrichting van het gebied heb ik vele malen door het gebied rondgereden en gelopen. Langzaam heb ik het gebied zien ontstaan, en heb ik elke ontwikkeling met bijzonder veel interesse gevolgd. Nu wil ik jullie meenemen in mijn avontuur, en aan de hand van foto’s iets vertellen over de schoonheid van het gevarieerde landschap en de diversiteit aan bijzondere vogels.
Ontstaan en ligging.
”Een doods gebied,” hoor ik mensen vaak zeggen. Op het oog lijkt het Dannemeergebied nou niet echt op natuurgebieden zoals de Drentse heide of De Hoge Veluwe. Nee, je zou bij het bedenken van een natuurgebied misschien eerst op een ander gebied uitkomen waar je graag zou willen wandelen. Toch is dit nieuwe natuurgebied in Midden-Groningen een pareltje in de regio en kan je het allesbehalve ”doods” noemen. Het Dannemeer is een stukje natuur (deelgebied) midden in ’t Roegwold, en is een schakel van de ecologische hoofdstructuur. Een soort natuurnetwerk van Nederland. Het is de bedoeling dat in de toekomst het waddengebied met Drenthe verbind. Het gebied, wat is opgerezen uit voormalige landbouwgronden, moet vooral gaan bestaan uit veenmoeras, ruigten, open water kruidenrijke graslanden in combinatie met plasdrasgebieden, riet, zegge(soort gras) en broekbossen. Het gebied wordt beheerd door o.a. Staatsbosbeheer. Kortom, het ziet er voor de toekomst veelbelovend uit.
Het eerste deel van het Dannemeergebied strekt zich uit van het Slochterdiep tot de Slochtermeenteweg en is in 2012 opgeleverd. Het tweede gedeelte loopt van de Dannemeerweg naar de Meenteweg in Schildwolde, en was in 2015 klaar. Vanaf de Meenteweg loopt er een korte strook tot aan Heerenhuisweg in Hellum bij Haansplassen, het derde gedeelte waarmee het Dannemeer aan het Schildmeer wordt verbonden. Dit gedeelte moet in het voorjaar van 2017 klaar zijn.
Het gebied is nog zeer jong en moet zich nog zetten. Dat betekent dat de bodem van het gebied zich elk jaar verder ontwikkelt, en daarmee de dynamiek in het landschap verandert. Ondanks dat is het gebied nu al legendarisch om de verschillende bijzondere vogelsoorten die in het gebied hun plek hebben gevonden, of die het Dannemeer als tussenlanding gebruiken. Talloze interessante vogels zijn in het Dannemeergebied op bezoek geweest, de één wat langer dan de ander. Om een beeld te geven welke interessante soorten het Dannemeer hebben aangedaan maak ik voor jullie nu even vluchtig een opsomming:
De kemphaan, oeverloper, watersnip, groenpootruiter, bosruiter, zwarte ruiter, tureluur, grutto, kluut, steltkluut, lepelaar, verschillende strandlopers, kleine plevier, bondbekplevier, slobeend, zomertaling, wintertaling, pijlstaart, grote zaagbek, nonnetje, brilduiker, krakeend, geoorde fuut, roodhalsfuut, doodaars, kleine zilverreiger, grote zilverreiger, purperreiger, ralreiger, roerdomp, porseleinhoen, waterral, veldleeuwerik, grauwe kiekendief, blauwe kiekendief, velduil, visarend, zeearend, sperwer, havik, slechtvalk, roodpootvalk, smelleken, klapekster, zwarte ibis, oke nu genoeg, etc. etc. Dan nog de meer algemeen voorkomende soorten zoals: grauwe gans, wilde eend, blauwe reiger, torenvalk, buizerd etc. etc. Het zijn te veel om in deze blog uitgebreid te beschrijven, dus zal ik proberen de meest bijzondere soorten voor het gebied uit te lichten.
De blauwborst
.
Sensationele zomer
De zomer van 2016 was werkelijk sensationeel te noemen. Het begon allemaal met een grote kolonie schreeuwende kokmeeuwen die koortsachtig begonnen met het bouwen van een nest tussen de pitruspollen. Dit grote aantal kokmeeuwen was de voorbode van een grote primeur voor ’t Roegwold.
Eind maart werden de eerste geoorde futen van het gebied waargenomen die naarstig op zoek gingen naar een geschikte plek om hun nest te maken. Er werden alleen al in het Dannemeergebied eind april wel 40 broedparen geteld. Een mooi moment was toen al deze paartjes in juni jongen kregen. De naam geoorde fuut geeft het al aan, deze fuut is goed te herkennen aan zijn sierlijke goudgele oorpluimen. Daarnaast vallen de vuurrode ogen op, wat de soort een beetje doet denken aan een schepsel uit de science fiction. De geoorde fuut is een stuk compacter dan zijn broer, de gewone fuut en sterk gebonden aan bepaalde gebieden. Het hoge waterpeil en rijke voedselaanbod van maakt het Roegwold tot een uitstekend broedgebied voor deze prachtige futensoort.
Verschillende malen heb ik deze prachtige vogels vast kunnen leggen. Soms kwamen ze zo dicht bij de kant zwemmen dat ik ze op de Slochtermeenteweg gewoon vanuit de auto kon fotograferen. Hiervoor plaatste ik dan een rijstzak ter ondersteuning van mijn lens op de rand van de raamopening. Doken ze onder, dan kon ik weer wat dichterbij komen om te proberen nog betere foto’s te maken. Voor een wat lager standpunt moest ik wel uit de auto om dicht bij de waterlijn te kunnen fotograferen, wat een mooie rustige en wazige achtergrond (bokeh) oplevert.
Witwangstern
De kokmeeuwen voelden zich intussen zo erg thuis in het Dannemeer dat er in hun kielzog nog andere vogelsoorten volgden. Tussen al dat gekwetter en geschreeuw van de kokmeeuwen die het erg druk met elkaar en hun omgeving hebben vlogen in mei voor het eerst sierlijk en laag over het water witwangsterns. In groepjes van 4-5 maar ook alleen, fladderen ze bijna al biddend over het water, af en toe met een tussensprong omlaag duikend naar voedsel. Op het hoogtepunt werden er soms wel een groep van 30 stuks in één keer geteld. De plek waar tot nu toe witwangsterns gebroed hadden was o.a. het Zuidlaardermeergebied.
De witwangstern is een van de drie meest zeldzame moerassterns en broedt maar op enkele plaatsen in ons land, voornamelijk in de provincie Drenthe en Groningen. Deze stern lijkt wat uiterlijk betreft meer op een visdiefje dan op de andere twee moerassterns, de zwarte en de witvleugelstern. Maar evenals genoemde sterns moet ook deze het hebben van zoetwatermoerassen waarin ze op zoek gaan naar insecten en andere kleine waterorganismen zoals waterinsecten, kikkers en kleine visjes. Ook jaagt de witwangstern in de lucht naar insecten zoals libellen waarbij ze hun prooi in de lucht ontdoen van hun vleugels.
Ik heb meerdere pogingen gedaan om de witwangstern naar tevredenheid op de foto te zetten. Dat was nog best moeilijk omdat ze bijzonder snel en wendbaar zijn. Hierdoor was het erg lastig om ze van dichtbij gedetailleerd en scherp, met het juiste licht en achtergrond op de foto te krijgen. Toch is het mij redelijk gelukt, en heb ik de foto’s zonder statief uit de hand kunnen maken bij half tegenlicht.
Maar dat is nog niet alles voor wat betreft de sterns. Tussen de witwangsterns werden ook enkele zwarte en witvleugelsterns waargenomen, waarvan een aantal Zwarte sterns elders in ’t Roegwold hebben gebroed.
Steltkluut
Eind april was er nog een bijzondere primeur voor het Dannemeergebied: De zeer zeldzame steltkluut maakte zijn entree als broedvogel.
Deze vogel had zich in ’t Roegwold al wel eerder laten zien maar nog nooit had deze vogel hier zich zo thuis gevoeld als in het broedseizoen van 2016. Er werden eerst twee steltkluten gesignaleerd in het gebied tussen de Slochtermeenteweg en Dannemeerweg, maar al gauw kwamen er twee bij. Iedereen was blij verrast toen er vlak bij de Slochtermeenteweg een paring werd waargenomen, een bijzonder moment. Ik was een van de gelukkigen die dit fenomeen heeft mogen aanschouwen en op de foto kon zetten.
De een na de andere zeldzaamheid volgde elkaar op. Het was soms om duizelig van te worden. Er waren dagen dat je bijna niet meer wist waar je naar moest kijken, zoveel verschillende soorten waren er in het gebied. Doordat hoe langer hoe meer zeldzame vogels het gebied wisten te vinden, nam ook het aantal vogelaars en fotografen die het gebied begonnen te ontdekken toe. Het gebied dat tot nog toe redelijk onder de radar zat was uitgegroeid tot een vogeleldorado.
In juni kwam er nog een opmerkelijke zeldzame dwaalgast ons jonge gebied aandoen, de ralreiger. De ralreiger behoort tot een van de meest zeldzame reigersoorten en is uiterst kwetsbaar, doordat hij afhankelijk is van vooral zoetwatermoerassen met rijke begroeiing van struikgewas en moerasbos. Het is bijna niet voor te stellen dat deze reiger tot de 19e eeuw nog een broedvogel was in Nederland. Door de trend van het ontginnen van elk stukje Nederlands moerasgebied dat er maar te vinden was, verdween deze soort als broedvogel uit ons land. Bij het fotograferen merkte ik dat deze reiger erg alert is. Al bij het betreden van het gebied had ik het gevoel dat hij mij door had. Als ik verder liep vloog hij op om dieper het gebied in te vliegen. Voor bovenstaande foto ben ik vroeg bij het eerste zonlicht op pad gegaan en heb ik hem heel voorzichtig benaderd. Zo kon ik nog net wat foto’s maken.
Deze prachtige reigersoort heeft een aantal dagen in het gebied gelogeerd, totdat hij niet meer waargenomen werd. Zou dit bezoek een voorbode zijn voor wat komen gaat?
Zwarte ibis
En alsof dat allemaal nog niet genoeg was kwam ook de zwarte ibis om de hoek kijken. De zwarte ibis heeft bijna de hele zomer van juni tot september het Dannemeer vereerd met zijn verblijf. In juli kwam er nog een groep van vier stuks bij, wat het al zo bijzondere bezoek nog spectaculairder maakte.
Deze vogel die zijn oorsprong heeft in Zuid – Europa is net als de witwangstern een opportunistische soort omdat de populaties nogal fluctueren. Leefgebieden van deze vogel verdwijnen waardoor hij weer op zoek gaat naar een nieuwe broedgebieden. Dit, in tegenstelling tot soorten die uitsterven wanneer hun biotoop verdwijnt. Wat bij deze vogel meteen in het oog springt en het uitsluit van andere soorten is zijn lange kromme snavel, een typisch kenmerk van alle ibissoorten. Wat mij ook direct opviel toen ik hem voor het eerst zag was dat hij nogal donker overkomt (vandaar de naam zwarte ibis), terwijl je van dichtbij duidelijk verschillende kleuren kan ontwaren zoals groen, oranje, paars/donkerrood. Eigenlijk is de zwarte ibis niet zwart.
Zomertaling
Ook een echte moerasbewoner is de zomertaling. Persoonlijk vind ik dit een van de mooiste eenden soort die in Nederland voorkomt. Wat eerder onmiskenbaar opvalt dan de vogel zelf, is een soort raspende baltsroep van het mannetje wat ik een erg leuk en grappig geluid vind. Soms was het nog een hele klus om de vogel naast het geluid ook daadwerkelijk zelf te ontdekken. Ik vroeg mij direct af of een gelijkende soort, de wintertaling, ook zo’n geluid produceert. Bij nader onderzoek is dit niet het geval. Of de soort hier ook broed is onduidelijk.
De zomertaling is sterk in aantal, zelfs met 80% gedaald vanaf de jaren 60. Dit betekent dat het soort op de rode lijst met bedreigde vogelsoorten staat. Het is maar goed dat het Dannemeergebied een uitstekend broedgebied is voor deze soort en hoop deze nog vele jaren in het Dannemeer tegen te komen.
Watersnip
In het najaar zag ik hele groepen watersnippen in het Dannemeer. Een vogel, uit de familie van de steltlopers, die ook in het gebied verblijft.
De vliegende deur
Af en toe heerst er totale paniek in het Dannemeer. Een brede schaduw spookt over het water en zorgt er voor dat iedereen en alles op de wieken gaat. Tussen een wolk van vogels met oorverdovend geluid zie ik een groter silhouet zwevend op de thermiek.
De koning onder de vogels, de zeearend -ook wel vliegende deur genoemd-, zorgt voor die paniek en laat zich af en toe zien in het Dannemeer. Meestal overvliegend of een aantal keer rondcirkelend boven het gebied om te zien of er nog een prooi te halen valt. Waar ze exact vandaan komen is onbekend maar gedacht wordt aan het Zuidlaardermeergebied. Dit hoeft echter niet per definitie zo te zijn. Jonge exemplaren kunnen namelijk hele rondzwervingen maken.
De zeearend is een van de grootste roofvogels in Europa met een spanwijdte van meer dan 2 meter. Alleen de monniksgier is nog groter met een spanwijdte van wel bijna 3 meter. In Nederland is de zeearend veruit de grootste roofvogel. Lange tijd is deze vogel verdwenen uit Nederland, maar hij is weer helemaal terug als broedvogel (5 paar in 2014).
In mei 2017 mocht ik de zeearend voor het eerst zien hier in het Dannemeer. Ik reed in mijn auto samen met mijn schoonvader over de Slochtermeenteweg het gebied binnen. Toen ik naar rechts keek zag ik een grote groep vogels de lucht ingaan. Vrij laag over de grond zag ik heel langzaam een donkere vogel met een trage vleugelslag dichterbij komen. In een schok ging het door mij heen: ‘dit is ‘m’!!! Ik parkeerde mijn auto aan de kant van de weg en wij stapten uit. Met mijn camera in de aanslag probeerde ik te focussen maar door de adrenaline lukte het niet zo goed. Met zo’n brede vleugelspanwijdte leek het wel een bommenwerper. De zeearend kwam steeds dichterbij en begon te klimmen. Hij vloog niet eens zo ver voor ons over de weg richting het Slochterdiep. Voorbij het Slochterdiep daalde hij weer totdat hij weer uit het zicht verdween.
Deze ontmoeting heeft indruk op mij gemaakt en zal ik niet snel vergeten. Het zou bijna een jaar duren voordat ik de volgende ontmoeting zou hebben. Dit gebeurde op 15 februari dit jaar. Nu was de ontmoeting zelf niet zo spectaculair. Ik keek op ‘waarnemingen’ en zag toevallig dat er die dag een zeearend in het Dannemeer was gezien. Toen ik naar de locatie reed zag ik een man met een verrekijker staan. Hij wees me op een vogel in het midden van het gebied die daar op de grond zat bij een stuk aas. Af en toe joeg hij kraaien weg die constant ruzie aan het zoeken waren en telkens het stuk aas confisqueerden. Inmiddels was Matthijs van Eerden ook aangekomen. Op een gegeven ogenblik vloog hij op om elders op een beter benaderbaar stuk neer te strijken. We hebben hier gebruik van gemaakt en konden hem vanaf het fietspad mooi in beeld nemen. Toen hij weer opvloog kon ik een paar mooie foto’s maken.
Slotwoord
Met de heikikkers ben ik aan het aan het eind gekomen van mijn ontdekkingstocht. Ik hoop dat jullie mijn blog leerzaam vonden, en een beeld hebben gekregen van de waardevolle natuurschatten die het Dannemeergebied herbergt. Geniet nog even van de foto’s hieronder en zie graag uit naar jullie reacties.
Wilco van der Laan fotografie
Een van deze foto's : Digitaal, op canvas of één van mijn kalenders bestellen? Bekijk de webshop
In samenwerking met
